آب چغندر که میگن برای ورزشکارا خوبه، برای دیابتیها چطوره؟
اصلاً نیترات برای بدن ضرر داره یا فایده؟
پس چرا بعضیها میگن سوسیس و حتی هندوانههای الان نیتراتشون بالاست و سرطانزاست؟
نیترات یکی از ترکیبات طبیعی موجود در بسیاری از سبزیجات (مثل چغندر، کاهو، اسفناج، کرفس و…) است که در سالهای اخیر هم بهعنوان یک مادهی مفید (برای تولید نیتریکاکساید و بهبود جریان خون) و هم بهعنوان نگرانی بالقوهی سلامتی (در برخی منابع غذایی) مطرح شده است.
اما نکتهی کلیدی درک این است که اثر نیترات بهتنهایی قابل قضاوت نیست؛ بلکه اینکه نیترات در چه «ماتریکسی» قرار دارد، مسیر عملکرد آن را در بدن تعیین میکند.
نیترات در سبزیجات کامل: بخشی از یک بستهی محافظتکننده
نیترات در مواد غذایی گیاهی (مثل آب چغندر، اسفناج، کاهو و…) در کنار مقدار زیادی آنتیاکسیدان طبیعی، ویتامین C، پلیفنول و فیبر قرار دارد. این ترکیب باعث میشود نیترات در بدن بیشتر به نیتریکاکساید (NO) تبدیل شود که:
- گشادکنندهی عروق است
- به کاهش فشار خون کمک میکند
- و اثرات ضدالتهابی و متابولیکی دارد
مطالعات متعدد، از جمله کارآزماییهای بالینی، نشان دادهاند که آب چغندر میتواند فشار خون سیستولیک را کاهش دهد و عملکرد عروق را بهبود ببخشد. این اثرات مفید در شرایطی دیده شده که نیترات همراه با ماتریکس غذایی طبیعی باشد.
آب چغندر برای دیابتیها مفیده یا خطرناک؟
آب چغندر یکی از منابع طبیعی و ایمن نیتراته و مطالعات نشون دادن که میتونه فشار خون رو کاهش بده. اگر با مشورت متخصص مصرف بشه، بهویژه در افراد دیابتی با پرفشاری خون، میتونه مفید باشه.
نیترات در غذاهای فرآوریشده یا آلوده: خطر نیتروزآمینها
در مقابل، نیترات یا نیتریت افزودهشده به گوشتهای فرآوریشده (مثل سوسیس، کالباس، ژامبون، همبرگر صنعتی) یا نیترات موجود در محصولات آلوده (مثل برخی هندوانهها یا صیفیجات تولیدشده با کود زیاد)، فاقد آن ماتریکس محافظ هستند.
در این موارد، مخصوصاً در شرایط پخت در دمای بالا، نیترات میتواند به نیتریت و سپس به نیتروزآمینهای سرطانزا تبدیل شود؛ ترکیباتی که در مطالعات اپیدمیولوژیک با افزایش خطر سرطان معده، روده و پانکراس در ارتباط بودهاند.
بنابراین، نگرانی از نیترات زمانی موجه است که:
- نیترات در بافت غذاهای ناسالم و فرآوریشده باشد
- یا از راه کشاورزی غیراصولی، مقدار بیش از حدی از آن وارد میوه و صیفیجات شود (مانند برخی موارد هندوانه و خیار در بازار آزاد)
جمعبندی: نیترات خوب و بد نداریم، ماتریکس آن مهم است
| منبع نیترات | ماتریکس غذایی | اثر بر بدن |
|---|---|---|
| آب چغندر، اسفناج، کاهو | همراه با آنتیاکسیدان، فیبر و پلیفنول | مفید (افزایش نیتریکاکساید، کاهش فشار خون) |
| سوسیس و کالباس | فاقد آنتیاکسیدان، همراه با پروتئین گوشت و حرارت بالا | بالقوه مضر (تولید نیتروزآمینها) |
| هندوانههای با کود بالا | بدون ماتریکس محافظ، نیترات بالا | مشکوک و نیازمند احتیاط |
نتیجهگیری
پس اگر کسی پرسید: «آیا نیترات خطرناک است؟» پاسخ علمی این است:
«نه خود نیترات، بلکه بستگی دارد کجا و با چه غذایی مصرف شود.»
آب چغندر، سبزیجات تازه، و حتی مکملهای ورزشی حاوی نیترات در شرایط مناسب میتوانند مفید باشند.
اما نیترات در سوسیس یا هندوانهی پرکود بدون نظارت، باید با احتیاط مصرف شود.