نقش تغذیه کتوژنیک یا فستینگ در درمان مقاومت به انسولین چیه؟
پرسش بسیار دقیقی مطرح کرده‌اید. هر دو الگوی تغذیه‌ای رژیم کتوژنیک (ketogenic diet) و روزه‌داری متناوب (intermittent fasting) در سال‌های اخیر به‌عنوان رویکردهای مؤثر در کاهش مقاومت به انسولین مطرح شده‌اند.
۱. رژیم کتوژنیک و مقاومت به انسولین
تعریف:
رژیم کتوژنیک رژیمی با کربوهیدرات بسیار پایین (کمتر از ۵–۱۰٪ کل کالری)، چربی بالا و پروتئین متوسط است. در این شرایط بدن به‌جای گلوکز از “کتون‌ها” به‌عنوان منبع اصلی انرژی استفاده می‌کند.
مکانیسم‌های مؤثر در بهبود مقاومت به انسولین:
- کاهش ترشح انسولین: با کاهش شدید مصرف قند و نشاسته، نیاز به ترشح مداوم انسولین کاهش می‌یابد، و این به پانکراس فرصت «استراحت» می‌دهد.
- کاهش چربی شکمی و احشایی: رژیم کتوژنیک می‌تواند به کاهش قابل توجه چربی‌های مضر در ناحیه شکم کمک کند، که از عوامل اصلی مقاومت به انسولین است.
- افزایش حساسیت سلولی به انسولین: در افراد مبتلا به پیش‌دیابت یا سندرم متابولیک، کاهش گلوکز دریافتی موجب بازگشت تدریجی حساسیت به انسولین می‌شود.
مطالعات علمی:
تحقیقات نشان داده‌اند که رژیم کتو می‌تواند HbA1c را کاهش دهد، نیاز به داروهای کاهنده قند را کاهش دهد و حتی در برخی موارد منجر به برگشت دیابت نوع ۲ در مراحل اولیه شود.
۲. روزه‌داری متناوب (Intermittent Fasting) و مقاومت به انسولین
تعریف:
روزه‌داری متناوب شامل چرخه‌های مشخص نخوردن (fasting) و خوردن (feeding) است. انواع رایج آن شامل:
- روش 16:8 (16 ساعت ناشتایی، 8 ساعت خوردن)
- روش 5:2 (5 روز تغذیه عادی، 2 روز محدودیت کالری)
- یا روزه‌داری یک‌روزه در هفته
مکانیسم‌های مؤثر:
- کاهش سطح انسولین پایه: در طول ساعات ناشتایی، ترشح انسولین کاهش می‌یابد و این باعث افزایش حساسیت گیرنده‌ها می‌شود.
- افزایش چربی‌سوزی: در فاز ناشتایی، بدن برای تأمین انرژی از ذخایر چربی استفاده می‌کند، به‌ویژه از چربی‌های احشایی.
- تنظیم مسیرهای متابولیک و کاهش التهاب: IF می‌تواند فعالیت مسیرهای تنظیمی مثل AMPK و SIRT1 را تحریک کند که با کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب همراه است.
- بهبود فلور روده و عملکرد متابولیسم در برخی مطالعات دیده شده است.
شواهد علمی:
مطالعات روی انسان و حیوان نشان داده‌اند که IF می‌تواند به‌طور معنادار مقاومت به انسولین، قند خون ناشتا و سطح انسولین را کاهش دهد، حتی در غیاب کاهش وزن شدید.
مقایسه کلی:
| ویژگی | رژیم کتوژنیک | روزه‌داری متناوب (IF) |
|---|---|---|
| نیاز به حذف غذاها | بالا (کربوهیدرات تقریباً حذف می‌شود) | کمتر (فقط محدودیت زمانی دارد) |
| احتمال رعایت بلندمدت | دشوارتر | ساده‌تر برای بسیاری از افراد |
| اثر مستقل از وزن بر انسولین | بله | بله |
نتیجه‌گیری علمی:
هم رژیم کتوژنیک و هم روزه‌داری متناوب، از طریق کاهش سطح انسولین و بهبود عملکرد گیرنده‌ها، می‌توانند به شکل مؤثری مقاومت به انسولین را کاهش دهند. انتخاب بین آن‌ها باید بر اساس:
- شرایط پزشکی فرد
- سبک زندگی
- توانایی در پیروی بلندمدت
- ترجیحات فرهنگی و شخصی
انجام شود.
1 پسندیده