چربی شکمی چه ربطی به مقاومت به انسولین داره؟
پرسش بسیار مهمی مطرح کردید، و پاسخ آن یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم در پیشگیری از دیابت نوع ۲ است.
در واقع، چربی شکمی (چربی احشایی) رابطه‌ی بسیار مستقیم و علمی با مقاومت به انسولین دارد.
رابطه چربی شکمی با مقاومت به انسولین: توضیح علمی و ساده
1. چربی شکمی فقط چربی ذخیره‌شده نیست – یک بافت فعال هورمونی است
چربی احشایی که در اطراف اندام‌هایی مثل کبد، پانکراس و روده‌ها جمع می‌شود، یک بافت فعال متابولیک است و هورمون‌ها و مواد التهابی تولید می‌کند.
از جمله:
- TNF-alpha
- IL-6
- آدیپونکتین (که در چاقی کاهش می‌یابد)
- رزستین
این ترکیبات باعث التهاب مزمن سطح پایین در بدن می‌شوند و عملکرد انسولین را در سلول‌ها مختل می‌کنند.
2. چربی شکمی مستقیماً با کبد در ارتباط است (از طریق ورید پورتال)
چربی احشایی به‌وسیله رگ پورتال، اسیدهای چرب آزاد (FFA) را مستقیم وارد کبد می‌کند. این اتفاق باعث:
- افزایش ساخت گلوکز در کبد (گلوکونئوژنز)
- کاهش حساسیت کبد به انسولین
- افزایش چربی خون (تری‌گلیسیرید)
می‌شود، که همگی در جهت بدتر شدن مقاومت به انسولین عمل می‌کنند.
3. چربی شکمی با کاهش هورمون‌های مفید ضد دیابت همراه است
مثلاً:
- آدیپونکتین که در افراد لاغر زیاد است، باعث افزایش حساسیت انسولین می‌شود
- در افراد دارای چاقی شکمی، سطح این هورمون پایین است → مقاومت به انسولین بیشتر می‌شود
نتایج پژوهش‌ها چه می‌گویند؟
مطالعات متعدد (مانند Framingham Study، NHANES و UK Biobank) نشان داده‌اند که:
- چربی دور شکم، حتی بیشتر از وزن کلی بدن (BMI)، شاخص مهم‌تری برای پیش‌بینی مقاومت به انسولین و خطر دیابت است
- افرادی با وزن نرمال ولی دور شکم بالا (اصطلاحاً “لاغر شکم‌دار”) نیز در معرض خطر بالای مقاومت به انسولین هستند
از کجا بفهمیم چربی شکمی داریم؟
به کمک دور کمر:
برای خانم‌ها: بالای 88 سانتی‌متر- برای آقایان: بالای 102 سانتی‌متر
نشان‌دهنده چربی شکمی زیاد و خطر بالای مقاومت به انسولین است.
نتیجه‌گیری:
چربی شکمی یک محرک مهم و مستقیم برای ایجاد مقاومت به انسولین است.
از بین بردن این چربی (با تغذیه مناسب، ورزش منظم و کنترل استرس) یکی از مؤثرترین راه‌ها برای پیشگیری یا درمان مقاومت به انسولین و حتی دیابت نوع ۲ است.