چرا وقتی رژیم می‌گیرم، بازم قندم پایین نمیاد؟
دلایل علمی عدم کاهش قند خون علی‌رغم رعایت رژیم غذایی
کاهش قند خون تنها به کاهش مصرف قندهای ساده محدود نمی‌شود. عوامل متعددی در تنظیم قند خون نقش دارند که ممکن است حتی در شرایط رعایت رژیم غذایی نیز موجب پایداری یا افزایش قند خون شوند. مهم‌ترین این عوامل عبارت‌اند از:
1. مقاومت به انسولین
یکی از شایع‌ترین علل عدم کاهش قند خون، مقاومت سلول‌ها به انسولین است. در این حالت، اگرچه انسولین در بدن تولید می‌شود، اما سلول‌ها توانایی پاسخ‌دهی مناسب به آن را ندارند. در نتیجه، گلوکز نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود و در خون باقی می‌ماند. مقاومت به انسولین معمولاً در افراد دارای اضافه‌وزن، چاقی شکمی، کم‌تحرکی، یا سابقه خانوادگی دیابت دیده می‌شود.
2. فرایند گلوکونئوژنز در کبد
حتی با کاهش مصرف کربوهیدرات‌های ساده، بدن می‌تواند از طریق فرایندی به نام گلوکونئوژنز (تولید گلوکز از منابع غیرکربوهیدراتی مانند اسیدهای آمینه یا گلیسرول) قند تولید کند. این مکانیسم دفاعی طبیعی بدن برای حفظ سطح انرژی است، اما در شرایط مقاومت به انسولین، ممکن است منجر به پایداری قند خون در سطح بالا شود.
3. ترکیب نامناسب رژیم غذایی
در برخی موارد، رژیم غذایی از نظر کالری محدود است اما فاقد تعادل مناسب میان درشت‌مغذی‌ها (کربوهیدرات، پروتئین و چربی) و ریزمغذی‌ها می‌باشد. به‌عنوان مثال:
- مصرف زیاد چربی‌های اشباع یا ترانس
- دریافت ناکافی فیبر از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
- مصرف زیاد پروتئین بدون تعادل با کربوهیدرات‌های پیچیده
همگی می‌توانند بر حساسیت انسولینی و کنترل گلوکز اثر منفی بگذارند.
4. عدم فعالیت بدنی کافی
فعالیت بدنی منظم به ویژه ورزش‌های هوازی (مانند پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری، شنا) و قدرتی (مانند تمرینات با وزنه)، نقش مهمی در کاهش قند خون دارند. ورزش باعث افزایش مصرف گلوکز توسط عضلات مستقل از انسولین می‌شود. بنابراین، در صورت عدم انجام فعالیت بدنی، حتی رژیم غذایی مناسب نیز ممکن است اثربخشی مطلوب نداشته باشد.
5. عوامل هورمونی و استرس
هورمون‌هایی مانند کورتیزول (هورمون استرس) می‌توانند موجب افزایش گلوکز خون شوند. استرس مزمن، خواب ناکافی، یا اختلالات هورمونی (مانند مشکلات تیروئید یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در زنان) نیز می‌توانند بر کنترل قند خون اثر منفی بگذارند.
جمع‌بندی
در کنترل قند خون، تنها کاهش مصرف قندهای ساده کافی نیست. برای بهبود موثر، نیاز به رویکردی جامع شامل:
- اصلاح ترکیب رژیم غذایی
- افزایش فعالیت بدنی منظم
- مدیریت استرس
- بررسی و درمان مقاومت به انسولین یا سایر اختلالات متابولیک
وجود دارد. در صورت عدم پاسخ مناسب به رژیم غذایی، توصیه می‌شود وضعیت متابولیک فرد با انجام آزمایش‌های تخصصی و مشاوره با متخصص تغذیه یا پزشک ارزیابی شود.