اندازه‌گیری منظم قند خون در منزل یکی از ابزارهای کلیدی در کنترل دیابت است، اما تنها در صورتی مؤثر خواهد بود که به‌درستی انجام شود. رعایت چند نکته ساده اما علمی، می‌تواند دقت نتایج را به‌طور چشم‌گیری افزایش دهد.
مراحل صحیح اندازه‌گیری قند خون
۱. آماده‌سازی قبل از اندازه‌گیری
- دست‌ها را با آب گرم و صابون بشویید و کاملاً خشک کنید.
- از استفاده از الکل برای ضدعفونی اجتناب کنید، مگر در مواقع خاص؛ و در این صورت، کاملاً اجازه دهید خشک شود.
- مطمئن شوید نوار تست معتبر، سالم و تاریخ‌دار است.
زمان مناسب برای اندازه‌گیری قند ناشتا
- باید حداقل ۸ ساعت ناشتا بوده باشید (هیچ غذایی نخورده باشید).
- بهتر است ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از بیدار شدن و پس از نشستن و آرام‌سازی انجام شود.
- اندازه‌گیری بلافاصله کنار تخت خواب توصیه نمی‌شود؛ زیرا پس از بیداری، سطح هورمون‌هایی مانند کورتیزول و اپی‌نفرین افزایش می‌یابد (پدیده سپیده‌دم) و ممکن است باعث افزایش گذرای قند خون شود.
گرفتن نمونه خون
- از کناره‌ی نوک انگشت (نه مرکز آن) برای خون‌گیری استفاده کنید.
- از فشار دادن زیاد به انگشت بپرهیزید، زیرا ممکن است مایع میان‌بافتی وارد نمونه شود و نتیجه را تغییر دهد.
- اگر اولین قطره خون مشکوک یا آلوده است، آن را پاک کنید و از دومین قطره استفاده کنید.
نوشیدنی‌ها در دوره ناشتا
| نوشیدنی | مجاز/ممنوع | توضیح |
|---|---|---|
| آب ساده | مجاز |
بدون محدودیت |
| قهوه سیاه (بدون قند، شیر، شیرین‌کننده) |  ممنوع |
می‌تواند اثر فیزیولوژیکی بر گلوکز خون داشته باشد |
| چای (حتی بدون قند) | ممنوع |
محرک گوارش و هورمونی است |
| شیر، آبمیوه، نوشابه رژیمی | ممنوع |
حاوی کربوهیدرات یا مواد تأثیرگذار بر قند خون هستند |
| آدامس (حتی بدون قند) | ممنوع |
می‌تواند انسولین را تحریک کند |
سیگار و قند خون
- حداقل ۳۰ دقیقه قبل از اندازه‌گیری، سیگار نکشید.
- نیکوتین باعث ترشح هورمون‌های استرس‌زا (کورتیزول، اپی‌نفرین) و افزایش گذرای قند خون می‌شود.
- برای نتایج دقیق‌تر، سیگار را پیش از آزمایش حذف کنید – و البته ترک کامل آن، برای مدیریت بهتر دیابت توصیه می‌شود.
ثبت و تفسیر نتیجه
- عدد قند را بلافاصله پس از اندازه‌گیری ثبت کنید (در دفترچه یا اپلیکیشن).
- اگر قند خون‌تان بالا یا پایین‌تر از حد انتظار بود، با تیم درمانی مشورت کنید، مخصوصاً اگر این اتفاق چند بار تکرار شود.
بایدها و نبایدهای کلیدی
| بایدها | نبایدها |
|---|---|
| ۸ ساعت ناشتا باشید | قند را کنار تخت و بلافاصله پس از بیداری اندازه نگیرید |
| دست‌ها را با آب و صابون بشویید | دست‌ها را فقط با الکل تمیز نکنید |
| از نوار تست سالم استفاده کنید | از نوار تاریخ‌گذشته استفاده نکنید |
| در وضعیت آرام و نشسته باشید | بلافاصله بعد از ورزش یا استرس قند نگیرید |
| از انگشت تمیز و خشک خون‌گیری کنید | فشار زیاد برای خروج خون وارد نکنید |
| آب بنوشید (در صورت نیاز) | از نوشیدنی‌های دیگر استفاده نکنید |
| حداقل ۳۰ دقیقه قبل سیگار نکشید | سیگار قبل از تست = افزایش کاذب قند خون |
منابع علمی:
- American Diabetes Association (ADA), Standards of Care in Diabetes – 2024
Diabetes Diagnosis & Tests | ADA - ADA – Using a Blood Glucose Meter (2023)
https://professional.diabetes.org/sites/dpro/files/2023-12/usingabloodglucosemeter.pdf - WHO Guidelines (2006): Definition and Diagnosis of Diabetes Mellitus
https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/43588/9241594934_eng.pdf - Facchini FS et al. Cigarette smoking and insulin resistance. Diabetes Care. 1992.
Identification of an enhancer involved in the melanoma-specific expression of the tumor antigen melanotransferrin gene - PubMed