درمورد مصرف دانه ی سیاه دانه گفته میشود که برای فشار خون مفید هست. همچنین استفاده از روغن آن بر کف پاها گزگز کردن ناحیه ی کف پاها را التیام میبخشد. میخواهیم بدانیم آیا این دو مورد از نظر علمی صحت دارد؟
۱. آیا مصرف دانه سیاهدانه (Nigella sativa) به کاهش فشار خون کمک می‌کند؟
بله، مطالعات علمی نشان داده‌اند که سیاهدانه می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.
مکانیسم‌های احتمالی اثر سیاهدانه روی فشار خون:
اثر گشادکنندگی عروق:
سیاهدانه دارای ترکیبات فعالی مثل تیموکینون (Thymoquinone) است که باعث گشاد شدن رگ‌ها میشود و مقاومت عروقی را کاهش می‌دهد.
کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو:
این گیاه اثرات آنتی‌اکسیدانی قوی دارد که به بهبود عملکرد عروق و کنترل فشار خون کمک می‌کند.
اثرات مدر (ادرارآور) طبیعی:
سیاهدانه ممکن است به افزایش دفع سدیم و آب از طریق کلیه‌ها کمک کند و در نتیجه فشار خون را کاهش دهد.
شواهد علمی:
یک مطالعه‌ی کارآزمایی بالینی (Journal of Hypertension Research, 2020) نشان داد که مصرف روزانه ۱-۲ گرم پودر سیاهدانه به مدت ۸ هفته می‌تواند فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را به طور معناداری کاهش دهد.
همچنین مصرف روغن سیاهدانه (معادل ۲.۵ میلی‌لیتر در روز) نیز اثر کاهنده‌ی فشار خون داشته است.
۲. آیا مصرف سیاهدانه به کاهش گزگز کف پا (نوروپاتی دیابتی یا نوروپاتی محیطی) کمک می‌کند؟
بله، شواهدی وجود دارد که سیاهدانه می‌تواند علائم نوروپاتی محیطی از جمله گزگز و بی‌حسی کف پا را کاهش دهد.
مکانیسم‌های احتمالی اثر سیاهدانه روی نوروپاتی:
کاهش التهاب عصبی:
تیموکینون موجود در سیاهدانه دارای خواص ضدالتهابی قوی است که می‌تواند التهاب اطراف اعصاب را کاهش دهد.
افزایش آنتی‌اکسیدان‌های بدن:
سیاهدانه می‌تواند استرس اکسیداتیو (که نقش مهمی در تخریب اعصاب دیابتی دارد) را کاهش دهد و به حفظ سلامت عصبی کمک کند.
کمک به بهبود گردش خون:
با بهبود خون‌رسانی به اعصاب محیطی، ممکن است علائم گزگز و بی‌حسی بهتر شوند.
شواهد علمی:
مطالعه‌ی حیوانی در مجله‌ی Phytotherapy Research (2021):
مصرف عصاره سیاهدانه باعث بهبود عملکرد عصبی، کاهش درد نوروپاتیک و کاهش التهاب عصبی در مدل‌های حیوانی دیابتی شد.
مطالعات انسانی محدود:
چند کارآزمایی کوچک انسانی هم بهبود نسبی علائم نوروپاتی را با مصرف منظم سیاهدانه گزارش کرده‌اند.
مقدار مصرف توصیه‌شده برای سیاهدانه:
پودر دانه: حدود ۱ تا ۲ گرم در روز (مثلاً نصف قاشق چایخوری)
روغن سیاهدانه: ۱ تا ۲.۵ میلی‌لیتر در روز (حدود نیم قاشق چایخوری)
عوارض احتمالی مصرف سیاهدانه (Nigella sativa):
افت بیش از حد فشار خون:
چون سیاهدانه می‌تواند فشار خون را کاهش دهد، در افرادی که فشار خون پایین دارند یا داروی ضد فشار خون مصرف می‌کنند، ممکن است باعث افت شدید فشار خون شود (احساس سرگیجه، ضعف، یا سنکوپ).
افت بیش از حد قند خون:
در دیابتی‌هایی که داروی کاهنده قند خون مصرف می‌کنند (مثل انسولین یا داروهای خوراکی)، مصرف زیاد سیاهدانه می‌تواند باعث هیپوگلیسمی (افت قند خون خطرناک) شود.
مشکلات گوارشی:
دوز بالای سیاهدانه ممکن است باعث دل‌درد، اسهال، تهوع یا سوءهاضمه شود.
واکنش‌های آلرژیک:
بعضی افراد ممکن است نسبت به سیاهدانه حساسیت داشته باشند و علائم مثل خارش پوست، کهیر، یا تورم بروز دهند.
اختلال در لخته شدن خون:
مصرف زیاد سیاهدانه ممکن است روی انعقاد خون تأثیر بگذارد. بنابراین در کسانی که داروی رقیق‌کننده خون مثل وارفارین یا آسپرین مصرف می‌کنند باید با احتیاط استفاده شود.
اثر روی بارداری:
مصرف مقادیر زیاد سیاهدانه در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، چون ممکن است انقباضات رحمی تحریک شود و احتمال خطر برای جنین وجود داشته باشد.
البته مصرف مقدار غذایی (مثلاً روی نان یا در غذا) مشکلی ندارد.
جمع‌بندی:
سیاهدانه یک گیاه بسیار مفید است، اما دوز مصرف، وضعیت سلامتی فرد، و مصرف داروهای همراه باید در نظر گرفته شود.
مصرف خودسرانه یا دوزهای بالا توصیه نمی‌شود به خصوص در افراد دیابتی، کسانی که دارو مصرف می‌کنند، یا زنان باردار.
بهتر است شروع مصرف با دوز کم انجام شود (مثلاً نصف قاشق چایخوری در روز)، و در صورت عدم بروز علائم خاص، به تدریج تنظیم شود.