در بین مردم، این باور وجود دارد که چون تخمه آفتابگردان در بازار آزاد گران است، اما روغن آفتابگردان ارزان‌تر فروخته می‌شود، پس این روغن‌ها تقلبی هستند. اما این تصور نادرست است و اختلاف قیمت، بیشتر به فرآیند تولید، سیاست‌های ارزی، و تفاوت در کاربرد تخمه و روغن برمی‌گردد.
(همین امروز که این مقاله نوشته می‌شود – ۲۳ بهمن ماه ۱۴۰۳ ):
- قیمت تخمه آفتابگردان خوراکی در بازار آزاد حدود ۳۰۰ هزار تومان در هر کیلوگرم است.
- قیمت روغن آفتابگردان تصفیه‌شده در بازار حدود ۱۲۰ هزار تومان در هر کیلوگرم است.
- قیمت دلار در بازار آزاد حدود ۹۰ هزار تومان و دلار ترجیحی کالاهای اساسی ۲۸,۵۰۰ تومان است.
با این حال، این ارقام ممکن است در آینده تغییر کنند، اما دلایل علمی و اقتصادی این اختلاف قیمت همچنان پابرجا خواهند بود.
۱. تخصیص ارز دولتی به دانه‌های روغنی
یکی از اصلی‌ترین دلایل ارزان‌تر بودن روغن، اختصاص ارز دولتی به واردات دانه‌های روغنی است. در حالی که تخمه خوراکی در بازار آزاد و با نرخ دلار آزاد قیمت‌گذاری می‌شود، دانه‌های مخصوص روغن‌کشی معمولاً با دلار دولتی وارد می‌شوند. این سیاست باعث می‌شود روغن با قیمت پایین‌تری نسبت به تخمه خوراکی به فروش برسد، اما این به معنای تقلبی بودن آن نیست.
۲. تفاوت در نوع تخمه‌های مصرفی
تخمه خوراکی: درشت‌تر، با کیفیت بالاتر، و معمولاً در بسته‌بندی‌های کوچک فروخته می‌شود. قیمت آن شامل هزینه‌های فرآوری، حمل‌ونقل، بسته‌بندی و فروش در بازار مصرفی است.
تخمه مخصوص روغن‌گیری: کوچک‌تر، پرچرب‌تر و مناسب برای استخراج روغن است. این دانه‌ها معمولاً به‌صورت عمده و بدون هزینه‌های جانبی فرآوری، مستقیماً به کارخانه‌های روغن‌کشی می‌روند.
۳. تولید انبوه و کاهش هزینه‌ها
روغن آفتابگردان در مقیاس صنعتی و با تجهیزات پیشرفته تولید می‌شود. تولید انبوه، بسته‌بندی اقتصادی و توزیع عمده باعث کاهش هزینه‌های نهایی می‌شود.
در مقابل، تخمه خوراکی معمولاً در بسته‌بندی‌های کوچک‌تر، به‌صورت فرآوری‌شده (مثلاً بوداده یا طعم‌دار) عرضه می‌شود که هزینه‌های بالاتری دارد.
آیا روغن آفتابگردان تقلبی است؟
اگرچه ممکن است برخی برندهای نامعتبر، روغن‌های بی‌کیفیت را به بازار عرضه کنند، اما اختلاف قیمت بین روغن و تخمه به معنای تقلبی بودن روغن نیست. این تفاوت ناشی از سیاست‌های حمایتی دولت، نوع دانه‌های مصرفی، بازدهی استخراج، و تولید صنعتی است.
نتیجه‌گیری
قیمت تخمه بسیار بالاتر از روغن است، اما این تفاوت می تواند به دلیل سیاست‌های ارزی، تولید صنعتی و تفاوت در نوع دانه‌هاست، نه تقلبی بودن روغن ها . در آینده ممکن است قیمت‌ها تغییر کنند، اما این عوامل همچنان در اختلاف قیمت بین تخمه و روغن تأثیرگذار خواهند بود.